Fijian

Na I tukutuku bibi me baleta na nomuni tiko ena Vale ni MIQ (Vale ni tiko Vagalala)

Kia Ora, Ni sa bula vinaka

Eso beka vei kemuni sa vakarau tiko mo ni gole ki na dua na Vale ni tiko Vagalala kei na Korotini se Managed Isolation and Quarantine (MIQ), ni sa vakadeitaki ni kunei vei iko na manumanu ni mate se sa dua na veitaratara voleka kei na dua tale e kunei vua na manumanu ni mate

Na inaki ni kena vakarautaki na Vale ni Tiko Vagalala o ya me vakadeitaki ni sa sega ni tiko vei ira na tamata na Covid-19 ni bera ni ra lesu ki na nodra itikotiko

Na MIQ e dua na tikina bibi ni

ni kena tarovi na vakatetei ni Covid-19 ka taqomaka na noda itikotiko.

Keitou vakavinavinakataki kemuni ena nomuni vakayacora na nomuni itavi mo ni taqomaki vinaka kina, nomuni vuvale, wekamuni, na noda tamata cakacaka kei na itikotiko raraba.

Qo e vica na idusidusi me vukea na nomuni tiko ena vale ni MIQ

iWasewase 1: Vakavakarau ki na nomu Tiko ena MIQ

Veika me Tawani

Keitou vakatura mo kauta mai na veika kece o gadreva ena nomu bula e veisiga ka oka kina na:

Isulu — rauta ni rua na macawa na kena yaga.

• Wainimate: Yalovinaka kauta tiko na veiwainimate o gadreva ka me tiko vata kei iko.
• Na iyaya nuitaki — me kena ivakaraitaki, wainimate kei na barasi ni bati, na iyaya ni torotoro kei na tiko savasava.
• Na veika me vakamarautaki iko kei ira na gone era na tiko vata kei iko. Kauta mai eso na gacagaca vakalivaliva ena veivuke ena kena toso na gauna ka rawa tikoga na veisemati kei ira na lewe ni nomu vuvale se wekamuni mai na nomu rumu.

Veiqaravi ni MIQ

E dina ga ni ra yavutaki tu ena otela na vale ni tiko vagalala, era sega ni cakacaka tiko me vaka na veiqaravi ni dua na otela.

Rumu

• O na lesi ki na dua na rumu ena dua na vanua ni tiko vagalala ena gauna ni nomu tiko.
• Oqo ena tukuni kina na levu ni tamata era sa tiko vata kei iko.

TV kei na WIFI

• Ena tiko na TV sega ni saumi kei na Wi-Fi ena nomu rumu.

Tutuvi

• Sa vakarautaki tu na iyaya ni moce ia ena tiko beka eso na ka e rawa ni o kauta mai vale mo vakacegui vinaka kina.

Kakana

• Ena vakarautaki na kemu ikatalau, ivakasigalevu kei na vakayakavi ka sega ni saumi. Na ikuri ni kakana ena gadrevi me na saumi.
• Ena vakau na kakana ki na nomu rumu ka laki biu ena taudaku ni nomu katuba.
• Era na solia na vakailesilesi na nodra vinaka taucoko me sotava na veika e gadrevi ena nomu ivakarau ni kana, ia, ena sega ni rawa me ra dau sotava kece na nomu kerekere.

iYaya Veikauyaki

• E rawa ni o otataka na iyaya veikauyaki mai na sitoa voleka se sitoa ni volivolitaki. Oqo ena nomu saumi ilavo ga vakataki iko.
• Ena ruku ni iVakatagedegede 4 kei na iVakatagedegede 3 ni Qaqarauni - e sega ni vakatarai me ratou solia vei iko na nomu vuvale e dua na ka (vakavo ga ke wainimate).

Taqomaki

• E taqomaki vinaka tu na Vale ni tiko Vagalala kei na Korotini
• Na veivale ni tiko vakagalala oqo era lewena tu na vakailesilesi mai na dua na timi ka ra kenadau ena tiko bulabula, otela kei ira na vakailesilesi ni matanitu.

Talevoni

• Na veiqiriti e loma, ena maliwa ni rumu kei na veiqaravi ni otela, e sega ni saumi.
• O na gadrevi mo sauma e dua na qiri e tautuba ka dau lavaki ena ivakarau lavaki ni otela. 
• E rawa ni o vakayagataka na WiFi sega ni saumi mo veitaratara tikoga kina kei na nomu vuvale ena nomu vakayagataka na nomu talevoni kei na gacagaca livaliva tale eso e tu vei iko. 

Dauvakadewa vosa

• Kevaka o gadreva e dua na dauvakadewa vosa, yalovinaka veivosaki kei na timi ena vanua o tiko kina ka rawa ni ra vakarautaka me baleti iko.

MO DAU YALOVINAKA VEI IRA NA VAKAILESILESI

Eda kila ni na dredre na noda vakasamataka me da tiko ga vakadua ena vanua ni tiko vagalala kei na korotini.

O ira na neimami vakailesilesi era sa liutaka tiko ni kena taqomaki o Niu Siladi mai na Covid 19 ka ra sa yalataka tu ni ko na marautaka na nomu tiko, ena ituvaki oqori. Sa kerei mo duavata kei ira ka rokova na cakacaka era cakava tiko.

Oqo eso na lawa bibi mo na muria ni ko tiko voli ena MIQ:

1. Kakua ni biubiu

E dodonu mo tiko ga ena vale ni MIQ me 14 na siga taucoko ka sega ni rawa ni o biuta na vale se cava ga na kena vuna.

2. Tiko ena nomu Rumu

Me vukea na tarovi ni kena dewa na COVID-19 esa dodonu vei iko kei na so tale ka tiko ena nomu rumu me na dau tiko ga e loma, ena veigauna kece sara.

3. Sega na Vulagi

E sega ni vakatarai me sikovi iko e dua na vulagi.  Kakua ni vakatara e dua tale ena nomu rumu ka kakua ni curu ki na nona rumu e dua tale vakavo ga ke ra sa tu rawa tu ena loma ni nomu bai.

4. Dara e dua na iubi ni mata

E sega ni rawa ni o dara e dua na iubi ni mata o kauta mai vale. E dodonu mo dara walega na iubi ni mata e dau soli ena vale ni veiqaravi

E dodonu mo dara e dua na iubi ni mata ni bera ni o dolava na nomu katuba ena kena inaki cava ga. Oqo e oka kina na gauna o dolava kina na nomu katuba mo kumuna na kakana, biu benu se na ilesilesi vakavuniwai me vaka na dikevi ni COVID-19.

E dodonu talega mo dara e dua na iubi ni mata kevaka o biuta na nomu rumu me baleta na gauna ni cegu cagi bulabula se gauna ni vakatavako.

5. Maroroya na Yawa ni Rua na Mita

Ni ko tiko ena taudaku ni nomu rumu, mo tiko veiyawaki ena rua na mita mai vei ira kece na tamata. Mo tiko veiyawaki ena veigauna taucoko.

6. Kana ena nomu Rumu

Ena veigauna kece, mo na kana ena nomu rumu. Yalovinaka kakua ni kana e tautuba.

7. Lokuca na gauna ni vakatavako e tuba

Kakua ni vakatavako ena nomu rumu.

Ke o via vakatavako - e dodonu mo lokuca e dua na gauna. Era na tukuna vei iko na vakailesilesi na.cava mo cakava.

 E tiko na vanua ni cegu cagi bulabula ena nomuni vale ni tiko vagalala. Ena tukuni vei iko kevaka o gadreva mo vakalewena na yacamu ena gauna o via sikova kina na vanua koya.

8. Kakua ni wasea e dua na ka

KAKUA NI WASEA na tavako, iwaqawaqa, kakana, se gunu, se dua ga na ka -vua e dua.

9. Tukuna vei ira na vakailesilesi nio tauvimate

Nanuma tiko, kevaka o tauvimate se sega ni bulabula ena dua ga na gauna, yalovinaka tukuna vei ira na vakailesilesi ka ko na qaravi vakavuniwai.

E rawa ni o cakava oqo ena nomu qiria na timi ni tiko bulabula ka vakayagataka na talevoni ena nomu rumu.

Kakua ni lako kina vanua ni vakatataro.

Nomu Bula kei na Tiko Vinaka

E dau kena ivakarau me da yalolailai ni da tiko duadua voli ga.

Ena via dredre cake vei so na tamata mai vei ira tale eso, ka sa ka bibi kina mo raica matua na ituvaki ni nomu vakasama kei na tiko bulabula ni yagomu.

Ena gauna ni nomu tiko, ena laurai vakawasoma na ituvaki ni nomu bula kei na vakadidike ni tiko vinaka.

Sa tu na Wi-Fi sega ni saumi ena vale ni tiko vagalala kece ka keitou vakayaloqaqataki kemuni mo ni veitalanoa kei na dua na tamata dauniveitokoni.

Na kato ni veikidavaki oqo e vakaraitaka talega eso na dauveivakarautaki yaga e rawa ni o veisemati yani kina.

Vakaraitaki ni kauwai

E tu eso na sala mo walia kina e dua na ituvaki kevaka o sega ni taleitaka na nomu tiko ena MIQ.

Ena tiko vei iko na naba ni talevoni nodra e vica na tamata ena loma ni dua na vale ni tiko vagalala o rawa ni vosa kina me baleta na veitokoni vakatotolo, ka sa tiko talega e dua na iwalewale ni vakalewe ivola ni kudru.

KENA ITINITINI mo nanuma tiko mo dikeva na idusidusi ni Veiqaravi ni Tiko Bulabula:

1. Savata na ligamu ena veigauna kece
2. Vakayagataka e dua na iubi ni mata me ubia na matamu
3. Lavetaka na tracer app (tracer app) ka vakamuria na nomu veigoleyaki
4. Kevaka o vakila ni o tauvimate se vakatakilakila ni tauvimate, gole mo laurai

ICAVACAVA

Keimami sa vakanuinui vinaka tu yani ena nomu tiko. Me vakalougatataki ka taqomaki iko na Kalou.

Me baleta na ikuri ni ivakamacala ni nomu tiko ena Vale ni MIQ - e rawa ni o wilika e levu tale na ka ena kato ni veikidavaki ka na vakarautaki vei iko.